( ) Στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα, τὴν κοιτίδα τοῦ πολιτισμοῦ, οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ ἦταν καταδικασμένοι, ἀφοῦ δὲν ἐθεωροῦντο παραγωγικοί, ἄρα καὶ ἄξιοι νὰ ἀπολαύσουν τῶν ἀγαθῶν τῆς κοινωνίας καὶ πολλὲς φορὲς καὶ αὐτῆς ἀκόμη τῆς ἰδίας τῆς ζωῆς. Τὰ δύσμορφα ἢ ἀσθενικὰ βρέφη κατέληγαν στὰ λεγόμενα «ἀποθετήρια», δηλαδὴ συγκεκριμένους χώρους ἔξω ἀπὸ τὶς πόλεις ὅπου ἐγκαταλελειμμένα ὑφίσταντο τὸν θάνατο λόγῳ τῶν φυσικῶν συνθηκῶν.
Στὴν ἀρχαία Σπάρτη, σύμφωνα μὲ τὸν ἱστορικὸ Πλούταρχο, ἐῤῥίπτοντο στὸν Καιάδα ἢ ἐγκαταλείποντο στὸ δάσος τοῦ Ταϋγέτου. Καὶ σὲ πόλεις ὅμως, περισσότερο δημοκρατικές, ὅπως ἡ Ἀθήνα καὶ ἄλλες, τὰ βρέφη μὲ εἰδικὲς ἀνάγκες κατέληγαν στὰ «ἀποθετήρια» ἢ προσεφέροντο ὡς θυσία σὲ διάφορες θρησκευτικὲς ἑορτὲς ἢ ἐκτάκτως ὥστε νὰ ἀποτραπεῖ κάποια ἐπιδημία ἀπὸ τὴν πόλη.
Ἀκόμη καὶ αὐτὸς ὁ πολὺς Πλάτων στὸ γνωστὸ ἐπιγραφόμενο ἔργο του Πολιτεία ἀναφέρει μεταξὺ ἄλλων «…ἐάν τι τῶν ἑτέρων, ἀνάπηρον γίγνηται, ἐν ἀποῤῥήτῳ τε καὶ ἀδήλῳ κατακρύψουσιν ὡς πρέπει». Ἐὰν κάποιο παιδί, δηλαδή, γεννηθεῖ ἀνάπηρο νὰ τὸ κρύψουν, ὅπως εἶναι τὸ σωστό, σὲ μέρος μυστικὸ καὶ ἀφανέρωτο, δηλαδὴ σὲ κάποιο «ἀποθετήριο», μέθοδο τὴν ὁποία ἐφήρμοσε καὶ ἡ ἀρχαία Ῥώμη.
Ἡ πρώτη θεμελιώδης διακήρυξη ὑπὲρ τῶν ἀνθρώπων μὲ εἰδικὲς ἀνάγκες περιλαμβάνεται στὴν Καινὴ Διαθήκη, τὸ πρῶτο –καὶ ἴσως τὸ μόνο- βιβλίο στὴν παγκόσμια ἱστορία ποὺ ἐπιτάσσει τὴν πλήρη ἰσότητα μεταξὺ ὅλων ἀδιακρίτως τῶν ἀνθρώπων. Ἐκεῖ βλέπουμε τὸν Ἰησοῦ καὶ τοὺς Ἀποστόλους Του νὰ περιέρχονται τὶς πόλεις καὶ τὰ χωριὰ καὶ νὰ θεραπεύουν κάθε εἴδους ἀσθένεια ἢ ἀναπηρία, συναναστρεφόμενοι τοὺς ἀνθρώπους αὐτοὺς μὲ πραγματικὴ καὶ ἀνιδιοτελὴ ἀγάπη, σὲ ἀντίθεση μὲ τὸν τότε ἰσχύοντα ἰουδαϊκὸ νόμο, ὁ ὁποῖος θεωροῦσε τὴν κάθε εἴδους ἀσθένεια ἀποτέλεσμα ἁμαρτίας καὶ τιμωρία ἀπὸ τὸν Γιαχβέ, τοὺς δὲ ἀσθενεῖς ἀκαθάρτους.
Τὸ μήνυμα, δυστυχῶς, τοῦ Εὐαγγελίου ἦταν τόσο ῥιζοσπαστικὸ καὶ ἀνατρεπτικὸ μὲ ἀποτέλεσμα νὰ μὴν ἐφαρμοσθεῖ στὴν πληρότητά του ποτέ. Τὰ «ἀποθετήρια» συνεχίσθησαν νὰ λειτουργοῦν –δυστυχῶς- καὶ στὴν βυζαντινὴ αὐτοκρατορία καὶ πολὺ περισσότερο μετὰ τὴν πτῶσι της στὴν αὐτοαποκαλούμενη χριστιανικὴ Εὐρώπη τοῦ μεσαίωνος.
Κατὰ τὰ μέσα τοῦ 17ου αἰῶνος, τὰ ἀποθετήρια ἀντικατεστάθησαν ἀπὸ μεγάλους οἴκους ἐγκλεισμοῦ στοὺς ὁποίους ἐνοσηλεύοντο ἐφ’ ὅρου ζωῆς ὅλοι οἱ ἄνθρωποι μὲ εἰδικὲς ἀνάγκες, ὑπὸ ἀθλιότατες συνθῆκες διαβιώσεως καὶ ἐγκαταλελειμμένοι πλήρως ἀπὸ τὸ συγγενικό τους περιβάλλον.
Ἀκολούθησαν ἀγῶνες καὶ διαβουλεύσεις, ἐναγώνιες προσπάθειες καὶ κοσμογονικὲς ἀλλαγὲς κατὰ τὶς ἀρχὲς τοῦ 20οῦ αἰῶνος, μὲ ἀποτέλεσμα οἱ ἄνθρωποι μὲ εἰδικὲς ἀνάγκες νὰ ἀρχίσουν σιγά – σιγὰ νὰ ἀποκτοῦν δικαιώματα καὶ νὰ πλησιάζουν σὲ κοινωνικὸ ἐπίπεδο τοὺς ἀρτιμελεῖς.
Μόλις τὸ 1993, ἡ Ἐπιτροπὴ Ἀνθρωπίνων Δικαιωμάτων τοῦ Ὀργανισμοῦ Ἡνωμένων Ἐθνῶν καθιέρωσε τὴν 3η Δεκεμβρίου ὡς παγκόσμια ἡμέρα γιὰ τὴν πλήρη καὶ ὁλοκληρωμένη ἄσκηση τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, ἀλλὰ καὶ τὴν ἰσότιμη συμμετοχὴ τῶν ἀνθρώπων μὲ ἀναπηρία στὴν κοινωνία. Ἐνῶ τὸν Ἰούλιο τοῦ 1996 ἡ 3η Δεκεμβρίου καθιερώθηκε ὡς Ἐθνικὴ Ἡμέρα Ἀνθρώπων μὲ Ἀναπηρία, κατόπιν τῶν διεκδικήσεων τοῦ ἀναπηρικοῦ καὶ γονεϊκοῦ κινήματος τῆς χώρας μας.
( )
Κάποτε ῥώτησαν τὸν γέροντα Παΐσιο τὶ θὰ συμβούλευε τοὺς γονεῖς ποὺ ἔχουν κάποιο παιδὶ μὲ εἰδικὲς ἀνάγκες, κὶ ἐκεῖνος ἀπάντησε μὲ μία ἀπόλυτη σιγουριά: «Τὸ παιδὶ ἐκεῖνο πρόκειται νὰ μπεῖ στὸν Παράδεισο καὶ ἐπίσης θὰ πάρει μαζί του τοὺς γονεῖς καὶ τὴν οἰκογένειά του, λόγῳ τῆς ὑπομονῆς ποὺ κάνουν καὶ τῆς ἀγάπης ποὺ τοῦ δείχνουν. Ὅταν ἔχουμε κάποια ἀναπηρία» συνέχιζε «ἂν κάνουμε ὑπομονὴ καὶ δὲν γκρινιάζουμε, τότε ἔχουμε μεγαλύτερο μισθό. Εἶναι μεγάλη ὑπόθεση!» Πόσο συγκλονιστικὴ ἀλήθεια εἶναι αὐτὴ ἡ ῥῆσι τοῦ γέροντος Παϊσίου καὶ ὅμως πόσο μακρυὰ βρίσκεται ἀπὸ τὴ νοσηρὴ νοοτροπία ποὺ μᾶς διακατέχει.
Βρισκόμαστε στὸν 21ο αἰῶνα, τὸν αἰῶνα τῆς ῥαγδαίας τεχνολογικῆς ἐξελίξεως, τῶν κοσμογονικῶν ἀλλαγῶν καὶ τῆς ὑποτιθεμένης ῥηξικελεύθου προόδου. Ἡ κοινωνία μας, στὴν ἀπεγνωσμένη καὶ ἐν πολλοῖς ἀποτυχημένη προσπάθεια τῆς αὐτοανακηρύξεώς της ὡς προοδευτικῆς ἀνέχεται τὰ πάντα. Εἶναι σὲ θέση μετὰ περισσῆς εὐκολίας, στὸ ὄνομα τῆς δῆθεν προόδου, νὰ πουλήσει τὸ ἀπούλητο, νὰ ἀποτιμήσει τὸ ἀτίμητο, νὰ νομιμοποιήσει τὸ ἄνομο, νὰ ποδοπατήσει ἀρχὲς καὶ ἀξίες, νὰ ἰσοπεδώσει κάθε ἠθικὸ φραγμὸ καὶ νὰ ὀνομάσει φυσιολογικὸ τὸ ἔκφυλο.
Καὶ ὅμως, σ’ αὐτὴν τὴν κοινωνία ποὺ χωροῦν οἱ πάντες καὶ τὰ πάντα, δὲν ὑπάρχει ὁ παραμικρὸς χῶρος γιὰ τοὺς ἀνθρώπους μὲ εἰδικὲς ἀνάγκες. Βρισκόμαστε πολλοὺς αἰῶνες μετὰ τὸν Καιάδα καὶ τὰ «ἀποθετήρια», ὅμως ἡ νοοτροπία τους μᾶς κυνηγάει ἀκόμη. Πόσα παιδιὰ δὲν βρίσκονται ἐγκαταλελειμμένα στὰ διάφορα ἱδρύματα; Πόσοι γονεῖς δὲν ντρέπονται γιὰ τὸ παιδί τους; Πόσα δὲν εἶναι κλεισμένα μέσα στὸ σπίτι μακρυὰ ἀπὸ τὰ ἀδιάκριτα βλέμματα τῆς τοπικῆς κοινωνίας; Ἄραγε, ἔχουμε ποτὲ ἀναῤῥωτηθεῖ ἐὰν ὑπῆρχε κάποιος Καιάδας ἢ κάποιο ἄλλο «ἀποθετήριο» στὴν ἐποχή μας τὶ θὰ γινόταν;
( ) Ὄντως, ἔχουν γίνει πολλὰ σ’ αὐτὸν τὸν τομέα, ὅμως ἀπαιτοῦνται νὰ γίνουν πολλὰ περισσότερα…
(Διατηρήθηκε η στίξη και η ορθογραφία του ομιλητή)
Πηγή: Απόσπασμα από την ομιλία του Αντώνη Κουτεντάκη, εκπαιδευτικού, κατά την εκδήλωση του Συλλόγου μας στις 3/12/2012.