Ας μιλήσουμε…για την Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ)!

Ας μιλήσουμε…για την Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ)!

Ο Στέλιος 10 χρονών, είναι απρόσεχτος στα μαθήματα του, σηκώνεται συχνά από την θέση του μέσα στην τάξη και κάποιες φορές δεν μπορεί να ελέγξει τον θυμό του. Δυσκολεύεται να κάνει φίλους  και να παίξει μαζί τους ομαδικά παιχνίδια, καθώς θέλει να κερδίζει μόνο αυτός.

Η εικόνα αύτη του «Στέλιου», είναι σίγουρα αναγνωρίσιμη από πολλούς γονείς ή εκπαιδευτικούς, κάποιες φορές συνοδεύεται με κάποια διάγνωση ΔΕΠΥ  από ιατρικό φορέα, αλλά μπορεί και όχι.

Τι είναι όμως η ΔΕΠ-Υ; Είναι  απλά μόνο, ένα παιδί που κινείται συνεχώς; Και πώς κάποια παιδιά με διαφορετική εικόνα φαίνεται να έχουν την ίδια διάγνωση;

Ας μιλήσουμε λοιπόν για την Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ)!

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) – διεθνώς Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) – είναι μια από τις συχνότερες νευροβιολογικές διαταραχές της παιδικής ηλικίας, η οποία συνεχίζεται, κατά ένα σημαντικό ποσοστό, και στην ενήλικη ζωή.

Εμφανίζεται στο 5-7% του μαθητικού πληθυσμού, με το 1 στα 3 παιδιά να φαίνεται οτι είναι αγόρια. Αρκετοί επιστήμονες, ωστόσο, πιστεύουν ότι η συχνότητα εμφάνισης είναι περίπου η ίδια και στα δυο φύλα, με τη διαφορά ότι τα κορίτσια συχνά δεν είναι υπερκινητικά και διαχειρίζονται καλύτερα τη διαταραχή τους, γι αυτό και η διάγνωση μπορεί να διαλάθει ή να γίνει αργότερα, κάτι που μπορεί να τα δυσκολέψει στην καθημερινότητα τους  χωρίς να μπορούν να κατανοήσουν την αιτία. Παρόλο που πρόκειται για μια τόσο συχνή κατάσταση, η ΔΕΠΥ συνεχίζει να είναι ελάχιστα κατανοητή στην κοινότητα και να μην είναι αποδεκτή από όλες τις επιστημονικές και κοινωνικές ομάδες.  Η ΔΕΠΥ μια από τις πιο μελετημένες και τεκμηριωμένες παιδοψυχιατρικές διαταραχές παγκοσμίως, όμως συγχρόνως έχει προκαλέσει τις περισσότερες συζητήσεις και εξακολουθεί να υποδιαγιγνώσκεται σε πολλές χώρες μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.

Τα παιδιά με ΔΕΠΥ εμφανίζονται στους ειδικούς συνήθως, μεταξύ 3 και 7 χρόνων. Διότι σε αυτήν την ηλικία τα παιδιά εντάσσονται στο σχολείο και υπάρχουν αυξημένες απαιτήσεις  για συγκέντρωση της προσοχής, οργάνωση και συμμόρφωση στους κανόνες.

Τα πυρινικά συμπτώματα της ΔΕΠΥ είναι η Απροσεξία, η Υπερικινητικότητα και η Παρορμητικότητα, θεωρούνται τόσο κοινά στην παιδική ηλικία, που συχνά η διάγνωση παραβλέπεται, ενώ σε πολλές περιπτώσεις τα προβλήματα που η ίδια η ΔΕΠΥ προκαλεί στη συμπεριφορά, στην κοινωνική προσαρμογή ή στη σχολική απόδοση, αποδίδονται σε άλλες καταστάσεις που μπορεί να συνυπάρχουν. Έτσι η ΔΕΠΥ παραμένει συχνά αδιάγνωστη ή εσφαλμένα διαγνωσμένη ενώ, ακόμη και όταν γίνεται η σωστή διάγνωση, δεν εφαρμόζεται πάντοτε ένα ολοκληρωμένο μοντέλο συνδυασμού θεραπευτικών προσεγγίσεων που απαιτεί η αντιμετώπιση της.

Υπάρχουν τρεις τύποι της διαταραχής,  1)Διαταραχή Ελλειμματικής προσοχής/Υπερκινητικότητας(με Προεξάρχοντα τον Απρόσεκτο Τύπο),  2) Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερινητικότητας  (με Προεξάρχοντα τον Υπερκινητικό –Παρορμητικό Τύπο), 3) Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής /Υπερκινητικότητας (Συνδυασμένος Τύπος).

Τα κορίτσια συνήθως παρουσιάζουν μια διαφορετική εικόνα. Το κορίτσι με ΔΕΠΥ, συνήθως εκδηλώνει  χαρακτηριστικά όπως, συχνή απόσυρση , ομιλία συνεχής και χωρίς έλεγχο, δεν περιμένει την σειρά της, ονειροπολεί κατά την διάρκεια της μέρας, είναι ακατάστατη, και δυσκολεύεται να οργανώσει τον χώρο και τον χρόνο της. Ενώ ένα αγόρι με ΔΕΠΥ είναι συνήθως περισσότερο δραστήριο σωματικά, δυσκολεύεταινα ελέγξει  την παρόρμησή του σωματικά και λεκτικά, με αποτέλεσμα να σπρώχνει ή να αρπάει αυτό που θέλει και να σηκώνεται από την θέση του πολλές φορές. Η κύρια λοιπόν διαφορά είναι οτι  τα αγόρια ειναι περισσότερο Υπερκινητικά ενώ τα κορίτσια Απρόσεκτα, έτσι οι εκπαιδευτικοί φαίνεται να έχουν περισσότερο επίπεδο ανοχής στα κορίτσια απ’ ότι στα αγόρια με ΔΕΠΥ. Επίσης τα κορίτσια προσπαθούν περισσότερο να αντισταθμίσουν τις δυσκολίες που τους δημιουργεί η ΔΕΠΥ, άρα είναι και πιο δύσκολο να εντοπιστούν . Για αυτούς τους λόγους  τα αγόρια διαγιγνώσκονται νωρίτερα απο τα κορίτσια. Ο  μέσος όρος ηλικίας διαγνωσης των αγοριών είναι τα 5 έτη, ενω στα κορίτσια είναι τα 12 έτη, επίσης φαίνεται το 75% των κοριτσιών δεν έχουν πάρει ποτέ διάγνωση.

Η ΔΕΠΥ είναι μια δια βίου κατάσταση, ένα παιδί με ΔΕΠΥ θα γίνει ένας ενήλικας με ΔΕΠΥ, στόχος της θεραπείας είναι να φτάσουμε το παιδί στα υψηλότερα επίπεδα της  λειτουργικότητας του. Το να έχει ένα παιδί ΔΕΠΥ, δεν σημαίνει οτι υπάρχει νοητική καθυστέρηση, αλλά ακριβώς το αντίθετο. Για να υπάρξει διάγνωση, προυποθέτει οτι το παιδί βρίσκεται στο μέσο και άνω νοητικό επίπεδο. Οι δυσκολίες που εμφανίζουν τα παιδιά δεν οφείλεται στο νοητικό τους δυναμικό αλλά στην δυσκολία τους να συγκεντρωθούν και να προσέξουν για επαρκή χρονικό διάστημα.

Η κλινική εικόνα της ΔΕΠΥ ποικίλλει ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο του ατόμου.  Στη προσχολική ηλικία (3–5 ετών)η ΔΕΠΥ  χαρακτηρίζεται από υπερβολική σωματική δραστηριότητα, δυσκολία στη συνεργασία με τα συνομήλικα παιδιά και μη συμμόρφωση στις υποδείξεις των ενηλίκων. Στη σχολική ηλικία (6–12 ετών), εκτός από τα πυρηνικά συμπτώματα της διαταραχής, δηλαδή απροσεξία, υπερκινητικότητα και παρορμητικότητα, συχνά εμφανίζονται εναντιωματική συμπεριφορά, συγκρούσεις με συνομηλίκους και προβλήματα στο σχολείο.  Στην εφηβεία μειώνεται η υπερδραστηριότητα, συνεχίζουν οι συγκρούσεις στο σπίτι και στο σχολείο και εμφανίζονται συχνά συμπεριφορές υψηλού κινδύνου. Στους  ενήλικες συνήθως μειώνεται σημαντικά η έντονη σωματική κινητικότητα, αλλά παραμένουν η απροσεξία και η παρορμητικότητα και γενικά οι επιπτώσεις και η δυσλειτουργία που προκαλεί η διαταραχή, όπως εναλλαγές στο ακαδημαικό και εργασιακό επίπεδο αλλά και τις διαπροσωπικές σχέσεις.

Σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, για να γίνει διάγνωση της ΔΕΠΥ σε παιδιά ή εφήβους θα πρέπει 6 τουλάχιστον από τα πυρηνικά συμπτώματα της διαταραχής, που περιγράφονται στα ταξινομικά συστήματα, να έχουν εμφανιστεί πριν το 7ο έτος και να έχουν διάρκεια τουλάχιστον 6 μηνών, να μην αντιστοιχούν στο αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού και να προκαλούν σημαντική έκπτωση στη λειτουργικότητα του σε δύο ή περισσότερα πλαίσια, όπως το σχολείο και το σπίτι. Η διάγνωση της ΔΕΠΥ στους ενηλίκους είναι αρκετά πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί εξειδικευμένη μεθοδολογία.

Τα παιδιά είναι πιθανό να παρουσιάσουν συνοδά προβλήματα, όπως  καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας, ατυχήματα, προβλήματα στον ύπνο κ.α

Η ένταση και η συχνότητα όλων των συμπτωμάτων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την έγκαιρη και σωστή παρέμβαση που μπορεί να παρέχεται σε ένα παιδί με ΔΕΠΥ. Η μη έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, ακαδημαϊκή αποτυχία, άγχος , συναισθηματικές διαταραχές κ.α.

Η διάγνωση γίνεται από παιδοψυχίατρο ή αναπτυξιολόγο, με επιστημονική ομάδα και την ομάδα παρέμβασης αποτελούν συνήθως , ψυχολόγος, λογοθεραπευτής, ειδικός παιδαγωγός και εργοθεραπευτής, ανάλογα με τις ατομικές ανάγκες  του κάθε παιδιού.

Ως γονείς ή εκπαιδευτικοί, βρείτε τα ταλέντα του παιδιού σας, επιβραβεύστε τον/την για αυτά και για κάθε προσπάθεια που κάνει, ακόμα και αν δεν είναι πάντα επιτυχημένη. Βρείτε μαζί  του τρόπους εκτόνωσης της κίνησης του και με απλά λόγια, τρόπους να οργανώσει τα ερεθίσματα του περιβάλλοντός του.

Το σημαντικότερο όλων είναι η αγάπη προς το παιδί και η λειτουργική επικοινωνία όλων των μελών της οικογένειας.

 

ΔΑΜΙΑΝΑΚΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΜΑΡΙΑ

ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ