Είναι ευρέως γνωστό ότι κάθε παιδί είναι διαφορετικό, αναπτύσσεται με διαφορετικό ρυθμό και έχει διαφορετικές δεξιότητες και ανάγκες.
Πώς μπορούμε λοιπόν εμείς να το εκπαιδεύουμε δίνοντας του, τις ίδιες πληροφορίες, στον ίδιο χρόνο και με τον ίδιο ρυθμό, με μοναδικό κριτήριο την ηλικία του;
Παρόλα αυτά το δημοτικό σχολείο περιμένει οι μαθητές που εισέρχονται σε αυτό, από το νηπιαγωγείο, να είναι ενεργοί και πρόθυμοι. Έχοντας αποκτήσει όλες αυτές τις δεξιότητες που απαιτούνται, ώστε να τα παιδιά να μπορούν να ανταποκριθούν στις σχολικές απαιτήσεις που θα προκύψουν. Το σχολείο λοιπόν οφείλει να διδάξει και να ανταποκριθεί στις ανάγκες του κάθε μαθητή, αλλά και ο μαθητής υποχρεούται να ανταποκριθεί στις ανάγκες και τις απαιτήσεις του σχολείου. Οπότε θα πρέπει να έχει αποκτήσει όλες αυτές τις δεξιότητες που απαιτούνται για την είσοδο του στην Α’ Δημοτικού.
Σχολική ετοιμότητα είναι, λοιπόν, ένα ορισμένο επίπεδο ανάπτυξης (σωματικής/κινητικής, ψυχοκοινωνικής / συναισθηματικής, γλωσσικής / γνωστικής) ενός παιδιού, που του επιτρέπει να ανταποκριθεί με επιτυχία στις απαιτήσεις του δημοτικού σχολείου. Ηλικιακά, τα περισσότερα παιδιά έχουν φτάσει σ’ αυτό το επίπεδο και πληρούν τις προϋποθέσεις ένταξης μεταξύ 5ετών και 7μηνών και 6 ετών και 6 μηνών. Κάποια παιδιά, παρότι βρίσκονται στην ηλικία αυτή και τυπικά δικαιούνται να φοιτήσουν στην Α Δημοτικού, δεν είναι ακόμη έτοιμα αναπτυξιακά, ώστε να αντεπεξέλθουν με επάρκεια στο νέο απαιτητικό τους ρόλο.
Οι δύο βασικές κατηγορίες δεξιοτήτων είναι που χρειάζεται να ελεγχθούν ώστε το παιδί να μεταβεί με ευκολία στο Δημοτικό σχολείο, οι γνωστικές και οι κοινωνικές. Γνωστική ετοιμότητα είναι η ικανότητα του παιδιού να μαθαίνει συγκεκριμένες δεξιότητες και γνώσεις και κοινωνική, είναι η ικανότητα να λειτουργεί κοινωνικά στο σχολείο, ώστε να επικοινωνεί με τα άλλα άτομα του σχολικού πλαισίου και να συμμετέχει στις ομαδικές δραστηριότητες. Οι δύο αυτές πτυχές του ατόμου δεν είναι απαραίτητο να αναπτυχθούν με τον ίδιο ρυθμό, μπορεί π.χ. ένα παιδί να είναι γνωστικά ανώριμο και κοινωνικά έτοιμο για την Α΄ Δημοτικού ή και το αντίστροφο.
Πολλές πτυχές δεξιοτήτων, επηρεάζουν την σχολική ετοιμότητα ενός παιδιού, ώστε να μπορέσουμε να κρίνουμε αν ένα παιδί είναι έτοιμο για την επόμενη σχολική τάξη. Εδώ θα αναφερθούμε ενδεικτικά μερικές δεξιότητες που χρειάζεται το παιδί να έχει κατακτήσει για την ομαλή είσοδό του στο Δημοτικό σχολείο.
- Να είναι σε θέση να ακολουθήσει δομημένες καθημερινές δραστηριότητες
- Να είναι σε θέση να αυτοεξυπηρετείται
- Να είναι ικανό να προσέχει αυτά που λέει κάποιος άλλος
- Να είναι σε θέση να συνεργαστεί με τα άλλα παιδιά
- Να είναι σε θέση να ακολουθεί απλούς κανόνες
- Να έχει αναπτύξει βασικές γνωστικές δεξιότητες
- Να είναι σε θέση να γράψει ή να αντιγράψει το όνομά του
- Να είναι σε θέση να συνδέει ήχους με συλλαβές και γράμματα
- Να κινείται με σιγουριά και με αυξανόμενο έλεγχο και συντονισμό
Κατά την διαδικασία της αξιολόγησης για σχολική ετοιμότητα, ο ειδικός ελέγχει αρκετούς τομείς ανάπτυξης, όπως την κίνηση (σωματική ετοιμότητα) , το νοητικό δυναμικό, την γλωσσική ανάπτυξη, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη.
Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν το παιδί στην διαδικασία της ανάπτυξής, με το να το βοηθούν να κατακτήσει μόνο του τις δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης (π.χ. ντύσιμο), να ενθαρρύνουν τα παιδιά να παίζουν και να συναναστρέφονται με άλλα παιδιά, να συμμετέχουν σε ομαδικά αθλήματα, να βρίσκουν τα ταλέντα του παιδιού τους και να επιβραβεύουν τις προσπάθειες τους, ακόμα και αν δεν είναι πάντα το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Σε κάποιες περιπτώσεις το παιδί μπορεί να χρειαστεί να κάνει επαναφοίτηση στο νηπιαγωγείο. Με την κατάλληλη στήριξη η επαναφοίτηση δεν επιφέρει ψυχολογικές επιπτώσεις στο παιδί.
Στην περίπτωση της επαναφοίτησης, καθοριστικός παράγοντας για την ψυχολογική κατάσταση του παιδιού είναι η στάση των γονέων. Οι γονείς θα πρέπει να θυμούνται ότι το παιδί εισπράττει ό,τι αισθάνονται. Αντιλαμβάνεται όλες τις φοβίες, τα άγχη και την απογοήτευση που μπορεί να γεννιούνται με το άκουσμα της επαναφοίτησης του παιδιού τους.
Κάθε παιδί είναι μοναδικό, οι γονείς που μπορούν να εντοπίσουν τα ταλέντα του παιδιού τους, βοηθάνε τα παιδιά να αναγνωρίσουν και να αναπτύξουν τα ταλέντα αυτά.
(Πήγες: -Katherine Crissman Kolb, & Jennifer L. Halko Indiana University of Pennsylvania -Mary Ann Rafoth, PhD, NCSP, Erin L. Buchenauer -Golant, S., & Golant, M. (1999). Kindergarten: It isn’t what it used to be -National Association for the Education of Young Children- www.naeyc.org)
Δαμιανάκη Δέσποινα Μαρία
Ψυχολόγος