Θέμα του άρθρου είναι το τι θα πρέπει να γνωρίζει ένα παιδί λίγο πριν το νηπιαγωγείο, αλλά και τι θα πρέπει να μάθει κατά τη φοίτησή του εκεί, ώστε να έχει όσα περισσότερα εφόδια γίνεται για το μεγαλύτερο σχολείο (το δημοτικό), αλλά και για τη ζωή του και τις σχέσεις του γενικά.
Πόση σημασία έχουν τα γράμματα;
Τα παιδιά ξεκινούν από προ-νήπια τη γραφή και την αναγνώριση γραμμάτων. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, καθώς θα τα βοηθήσει μελλοντικά στην πρώτη δημοτικού.
Είναι όμως απαραίτητο σε αυτές τις ηλικίες;
Το παιδί είναι απαραίτητο να μάθει να πιάνει σωστά το μολύβι προτού ξεκινήσει να γράφει. Πολύ συχνά ενθουσιαζόμαστε με την ικανότητα των μικρών μας να ξεχωρίσουν το /α/ και το /Α/, χωρίς να παρατηρήσουμε ότι το μολύβι μπορεί να το κρατάνε με 4 δάχτυλα, η πλάτη να καταπονείται και η φορά γραφής να είναι λάθος. Κάτι τέτοιο, μπορεί να οδηγήσει μέχρι και σε σοβαρή διαταραχή στη γραφή και στην ειδική παρέμβαση εργοθεραπείας.
Ο προσανατολισμός στο χαρτί είναι πολύ σημαντική δεξιότητα γραφής και μπορεί να ξεκινήσει από τον προσανατολισμό και την οργάνωση στον ευρύτερο χώρο και περιβάλλον. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό πριν ξεκινήσουμε με τα γράμματα και τους αριθμούς, να μάθουμε στα παιδιά τη σωστή σειρά και οριοθέτηση στο χώρο, τη ζωγραφική και το παιχνίδι, με σκοπό να περάσουμε λίγο αργότερα ομαλά στη μικρή επιφάνεια του χαρτιού.
Οι αριθμοί και το μέτρημα
Όλοι έχουμε ακούσει παιδάκια να μετρούν από πολύ μικρή ηλικία μέχρι το 20, το 30 ή και ακόμη παραπάνω. Στην πραγματικότητα, τα παιδιά μαθαίνουν «ένα ακόμη ποιηματάκι» και δεν είναι απαραίτητο πως έχουν κατανοήσει την έννοια των αριθμών και του μετρήματος.
Τι πρέπει να τα διδάξουμε πριν τους αριθμούς; Φυσικά απλές ποσοτικές έννοιες! Πρέπει να ξεκινήσουμε από το πολύ και το λίγο, να ξεχωρίζουμε τόσα όσα και να φτιάχνουμε σύνολα. Να χρησιμοποιούμε με άνεση το μεγαλύτερο/μικρότερο και να μπορούμε να βάλουμε σε σειρά αντικείμενα αναγνωρίζοντας το πρώτο, το τελευταίο και το μεσαίο. Να ταυτίζουμε αριθμούς με σύνολο αντικειμένων και να μπορούμε να μετράμε απλά πράγματα στο χώρο.
Η μνήμη και η οργάνωση
Γενικά, αυτό που θα πρέπει να καλλιεργούμε στα παιδιά αυτής της ηλικίας είναι η προοπτική για μάθηση και για γενίκευση της πληροφορίας. Πώς μπορούμε λοιπόν «δημιουργήσουμε το έδαφος» για μάθηση;
Η μνήμη είναι αυτή που θα οδηγήσει τα μικρά μας στο να «κάνουν δική τους» μια πληροφορία και να μπορούν να την αξιοποιήσουν σε άλλα περιβάλλοντα εκτός από αυτό του σχολείου, δηλαδή να τη γενικεύσουν. Για να έχουμε όμως τη μέγιστη αξιοποίηση της δυνατότητας της μνήμης κάθε παιδιού θα πρέπει να τους έχουμε δείξει πώς να οργανώνουν και να ταξινομούν κάθε πληροφορία ώστε να μπορούν να την ανακαλέσουν.
Για το λόγο αυτό καλό θα ήταν να μην «βομβαρδίσουμε» τα παιδιά με πληροφορίες που δεν μπορούν να ταξινομήσουν και να οργανώσουν σωστά. Προσέχουμε να διδάξουμε λοιπόν στα παιδιά μας βασικές έννοιες, κατηγορίες, λογικό-μαθηματική και επαγωγική σκέψη, τεχνικές οργάνωσης και συμπερασματική σκέψη πριν αρχίσουμε να μιλάμε για δύσκολες θεωρίες και έννοιες που δεν αντιστοιχούν στην καθημερινότητά τους. Αν αυτό δεν γίνει φυσικά μέσα από τη σχολική διαδικασία, τότε τα παιδιά αργότερα εκπαιδεύονται με ειδικές ασκήσεις λογοθεραπείας, ειδικές τεχνικές και ειδική μάθηση.
Η άρθρωση και το λεξιλόγιο
Η καθαρή άρθρωση και το πλούσιο λεξιλόγιο είναι φυσικά ένα δυνατό όπλο για την ανάπτυξη της κοινωνικότητας και των σχέσεων μεταξύ των νηπίων. Οπωσδήποτε θέλουμε τα παιδιά να μπορούν να γίνονται κατανοητά στο περιβάλλον του σχολείου όταν είναι μικρά και κάποια λάθη δικαιολογούνται λόγω ηλικίας. Είναι πολύ σημαντικό να μπορούν να μιλούν τόσο «καθαρά» όσο πρέπει για να καταλαβαίνουν δάσκαλοι και συμμαθητές τι θέλουν, τι χρειάζονται και τι σκέφτονται! Όσο τα παιδιά μεγαλώνουν, τόσο καθαρότερη πρέπει να γίνεται η άρθρωση και τόσο πιο πλούσιο το λεξιλόγιό τους. Λέμε λοιπόν, ο λόγος να έχει «καθαρίσει» μέχρι το τέλος του νηπιαγωγείου ώστε το παιδί να μπορεί στο δημοτικό να ασχοληθεί μόνο με τις διαδικασίες γραφής και ανάγνωσης.
Καλό θα είναι παιδαγωγοί και γονείς να απευθύνονται από νωρίς σε έναν λογοθεραπευτή ώστε να είναι σίγουροι αν το παιδί θα χρειαστεί ειδικό πρόγραμμα παρέμβασης ή όχι. Στις μέρες μας, η λογοθεραπεία, η εργοθεραπεία και η ειδική αγωγή δεν θα πρέπει να θεωρούνται επιστήμες για ειδικό πληθυσμό παιδιών όπως αυτά στο φάσμα του αυτισμού ή με άλλες αναπτυξιακές διαταραχές μόνο. Αυτές οι επιστήμες μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά με μικρές δυσκολίες στα πρώτα τους σχολεία, ώστε να προχωρήσουν εύκολα και γρήγορα σε πιο σύνθετες διαδικασίες μάθησης.
Το παιχνίδι και οι κοινωνικές σχέσεις
Τέλος, όταν αναφερόμαστε σε επιδόσεις και διαδικασίες μάθησης, δεν θα πρέπει ποτέ να ξεχνάμε να λάβουμε υπ’ όψιν μας τις κοινωνικές δεξιότητες ενός παιδιού. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό –ειδικά για τα παιδιά του νηπιαγωγείου- να μπορούν να δημιουργήσουν κοινωνικούς δεσμούς και φιλίες, να μπορούν να παίξουν ομαδικά, να περιμένουν τη σειρά τους, να βοηθούν και να υποστηρίζουν άλλα παιδιά. Επίσης θα πρέπει να μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τσακωμούς αλλά και αποτυχίες, να ξέρουν να χάνουν και να προσπαθούν αν συμφιλιώνονται με τις δυσκολίες τους.
Το μοίρασμα και η έννοια της ομάδας κυριαρχούν από την αρχή στο σχολείο και γι’ αυτό θα πρέπει να στεκόμαστε σε παιδιά που βλέπουμε πως αργούν πολύ να συμφιλιωθούν με αυτά. Οι κοινωνικές σχέσεις είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την καλή προσαρμογή στο μεγαλύτερο σχολείο (το δημοτικό) και είναι αυτές που θα βοηθήσουν το παιδί ώστε να χτίσει το ιδανικό περιβάλλον μάθησης ανάμεσα στην ισορροπία παιχνιδιού και μελέτης!
Γενικά, είναι πολύ σημαντικό να μην περιορίζουμε τις προσδοκίες μας σε γράμματα και αριθμούς όταν πρόκειται για παιδιά περίπου στο νηπιαγωγείο. Επίσης, δεν θα πρέπει να βιαζόμαστε και να έχουμε απαιτήσεις χωρίς να γνωρίζουμε τις απαραίτητες προϋποθέσεις. Πρέπει να αφήνουμε τα παιδιά να κάνουν λάθη, να τους δίνουμε χρόνο και να χτίζουμε σχέσεις εμπιστοσύνης στις οποίες το παιδί δεν θα φοβάται το λάθος και δεν θα διστάζει να ρωτήσει για να μάθει.
Πηγή: www.logotherapeia.com.gr
Τσαγκαράκη Ελένη
λογοθεραπεύτρια