Φωνολογική ενημερότητα : το  «διαβατήριο»  για την Α’ Δημοτικού

Ως φωνολογική ενημερότητα ορίζεται η ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει και να χειρίζεται με συνειδητό τρόπο τα φωνολογικά στοιχεία της γλώσσας, καθώς και να αναγνωρίζει ότι  κάποιες λέξεις μπορούν να ομοιοκαταληκτούν.

Ο όρος αυτός, της φωνολογικής ενημερότητας  περιλαμβάνει αρκετές δεξιότητες, οι οποίες πηγάζουν από την ίδια γνωστική βάση. Καλύπτει επομένως, ένα ευρύ φάσμα μεταγλωσσικών δεξιοτήτων, όπως είναι η λεξική επίγνωση, η συλλαβική επίγνωση, η επίγνωση της ομοιοκαταληξίας και η φωνημική επίγνωση.

Η λεξική επίγνωση είναι το πρώτο επίπεδο φωνολογικής επίγνωσης και αφορά την ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίζει πόσες λέξεις υπάρχουν  σε μια πρόταση. Η συλλαβική επίγνωση αναφέρεται στην  ικανότητα του παιδιού να κατανέμει την λέξη σε συλλάβες και  να δημιουργήσει λέξεις ενώνοντάς τες. Στο επίπεδο της ομοιοκαταληξίας το παιδί κατακτά την δεξιότητα αναγνώρισης και παραγωγής ομοιοκαταληξίας. Τέλος στο φωνημικό επίπεδο πραγματοποιείται ο χειρισμός των φωνημάτων.

Πολλά παιδιά στο νήπιο είναι δύσκολο να χωρίσουν τις λέξεις σε φωνούλες ή συλλαβές,  αν τους ζητηθεί να αναγνωρίσουν μια λέξη από ποια φωνούλα ξεκινά (πχ η λέξη «γάτα», ξεκινά από το «γ»), ή να χωρίσουν μία πρόταση σε λέξεις. Θεωρούν ότι μια λέξη είναι μια τυχαία ομάδα γραμμάτων.

Η φωνολογική ενημερότητα είναι μια ικανότητα που το παιδί την κατακτά σταδιακά  και ολοκληρώνεται στο νήπιο.  Σε αυτή την ηλικία είναι σημαντικό να μάθουμε στο παιδί τον σωστό τρόπο συλλαβισμού.

Η φωνολογική ενημερότητα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την κατάκτηση της γραφής και της ανάγνωσης, καθώς αποτελεί προγνωστικό δείκτη για την ύπαρξη ή όχι μαθησιακών δυσκολιών.

Πλήθος ερευνών καταδεικνύουν ότι ένα παιδί που δεν έχει κατακτήσει την φωνολογική ενημερότητα πιθανότητα να εμφανίσει αργότερα μαθησιακές δυσκολίες.

Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά στην κατάκτηση της φωνολογικής ενημερότητας μέσω του παιχνιδιού.  Αναλυτικότερα:

• Χτυπήστε παλαμάκια. Κάθε παλαμάκι είναι μια συλλαβή ή ένα φώνημα.
• Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε κούκλες και να παροτρύνετε το παιδί σας να λέει μαζί με την κούκλα τις συλλαβές ή τα φωνήματα ενώ παίζετε παράλληλα κουκλοθέατρο.
• Χρησιμοποιήστε τουβλάκια ή πλαστελίνη. Κάθε τουβλάκι/μπάλα αντιστοιχεί σε ένα φώνημα ή μια συλλαβή.
• Μια ευχάριστη δραστηριότητα για τα παιδιά είναι οι μπάλες της γυμναστικής. Σε κάθε πηδηματάκι με τη μπάλα το παιδί θα λέει και μια συλλαβή ή ένα φώνημα.

Σε κάθε περίπτωση όμως, ένας Λογοθεραπευτής ή ένας Ειδικός Παιδαγωγός είναι σε θέση να αξιολογήσει και να ανιχνεύσει πιθανές δυσκολίες στη Φωνολογική Ενημερότητα ενός παιδιού  και να σχεδιάσει ένα εξατομικευμένο πλάνο παρέμβασης.

 

(Πηγές : www.eidikospaidagogos.gr , www.kivotosexelixis.gr )

 

Τσαγκαράκη Ελένη

 λογοθεραπεύτρια